Home » Reportage
Campagnebeeld Roméo et Juliette met Igone de Jongh, foto: Petrovsky & Ramone

De verzoening van Nationale Opera & Ballet in Roméo et Juliette

Door Xerena Pols

‘De dans van de dood, wordt een dans van het leven’. Aldus Sasha Waltz (1963-nu) over haar productie van Roméo et Juliette. De gelijknamige, tijdloze en universele tragedie van William Shakespeare (1564-1616) wordt door Waltz in een modern jasje gestoken. Zij maakt er een productie van waarbij opera en dans een gelijkwaardige rol spelen. Een uitgewezen kans om voor het eerst in de geschiedenis de Nationale Opera en het Nationale Ballet samen in één productie te laten werken.

Waltz maakt gebruik van de symfonie Roméo et Juliette van Hector Berlioz (1803-1869), een muziekstuk waarbij gebruik wordt gemaakt van een koor en solisten. Het Nederlands Philharmonisch Orkest, dat de muziek zal verzorgen, staat onder leiding van Kazushi Ono (1960-nu). Opvallend is dat Waltz zegt tijdens het schrijven van deze productie het Israël-Palestina conflict in haar achterhoofd te hebben gehad. Zijn maatschappelijke gebeurtenissen ook van invloed op eerdere vertolkingen van Romeo en Julia?

De klassieke Romeo en Julia

Kijkend naar Romeo en Julia van Shakespeare hebben de maatschappelijke gebeurtenissen hem zonder twijfel beïnvloed. Het verhaal over een verboden liefde tussen twee rivaliserende adellijke families was kenmerkend voor de tijd waarin Shakespeare leefde. Ook de knecht die de uitnodigingen voor het feest verspreidde en niet kon lezen dus de voorbijganger Romeo om hulp vraagt, staat symbool voor de tijd waarin Shakespeare leefde. Zo kwam Romeo op het feest terecht waar hij en Julia verliefd werden. Ook het vergiftigen van mensen was in deze tijd heel gewoon, wat terug te zien is in Romeo en Julia van Shakespeare. Andere thema’s die Shakespeare gebruikte zijn echter tijdloos. Bijvoorbeeld de onvoorwaardelijke liefde, of de onvoorwaardelijke haat.

West Side Story: een moderne uitvoering

Meerdere regisseurs en choreografen hebben getracht Romeo en Julia in een moderner jasje te steken. Bijvoorbeeld West Side Story, waarbij het libretto werd geschreven door Arthur Laurents en Stephen Sondheim en welke gecomponeerd werd door Leonard Bernstein. Jerome Robbins was de eerste regisseur en choreograaf en de productie lag in de handen van Robert Griffith en Harold Prince. In de West Side Story worden Tony en Maria verliefd op elkaar, terwijl dit niet kan omdat zij van rivaliserende bendes afkomstig zijn. Ook in deze vertolking van Romeo en Julia hebben de makers zich laten inspireren door de maatschappelijke gebeurtenissen, namelijk de rivaliserende jeugdbendes in New York. Maar ook de tijdloze thema’s komen weer terug, zoals onvoorwaardelijke liefde en onvoorwaardelijke haat. Met West Side Story werd er een traditie verbroken door zang, dans en spel een eenheid te laten vormen. In 1961 is West Side Story ook verfilmd, waardoor het een groter publiek kon bereiken.

Roméo et Juliette 

Met Roméo en Juliette wordt er opnieuw een traditie verbroken, namelijk het Nationaal Ballet en de Nationale Opera op één podium.  “In mijn werk combineer ik altijd verschillende disciplines en experimenteer ik met nieuwe vormen van theater”, zegt Waltz zelf over de combinatie opera en ballet. Haar ideaal is een voorstelling waarin zangers, dansers, koor, ensemble en solisten één sprekend lichaam vormen. Waarbij de abstracte dans, in combinatie met de opera, een verhaal kan overbrengen. Waltz noemt zelf wat ze maakt choreografisch muziektheater. In 2007 maakte Waltz haar eerste versie van Roméo et Juliette met klassieke dansers. Na een tweede versie met moderne dansers, wordt Roméo et Julliet nu weer gepresenteerd met de klassieke dansers van het Nationale Ballet.

De muziek gebruikt in Roméo et Julliet noemt Waltz zelf het hoogtepunt van romantiek, enerzijds vol gevoelens, anderzijds ingetogen en subtiel. Het koor en de solopartijen vullen de instrumentale delen, die het beste de liefde tussen Romeo en Julia uit kunnen drukken, aan. Dit, in combinatie met de bewegingstaal van de dansers, zorgt dat het verhaal op een eigen manier verteld kan worden. De dansers zijn volgens Waltz geen slaaf van de muziek, maar volgen een onafhankelijke lijn. Kijkend naar de personages zijn er drie solisten (Romeo, Julia en Lorenzo). Alle anderen maken deel uit van het koor van zangers of het koor van dansers die de gebeurtenissen becommentariëren. Dit idee is afkomstig uit de Griekse tragedie, waar het koor als alziende toeschouwer functioneerde.

Waltz zoekt tijdloze grenzen op

Door te kiezen voor een abstract (lees: tijdloos en universeel) decor van twee panelen en  zwart-witte kostuums, wil Waltz de voorstelling niet te  te veel laten beïnvloeden door de actuele maatschappelijke gebeurtenissen. Toch zegt zij het conflict tussen de Joden en de Palestijnen in haar achterhoofd te hebben gehad tijdens het maken van deze voorstelling. Dit vertaalt Waltz met een focus op het alsmaar naast elkaar bestaan van liefde, haat en geweld.

Volgens Waltz horen we aan het eind van de symfonie van Berlioz een sprankje hoop. Dit komt ook terug in de voorstelling, waar de families zich uiteindelijk verzoenen met elkaar. Ook de Nationale Opera en het Nationale Ballet kan zich in deze voorstelling, sinds hun samengaan in 2014, eindelijk verzoend noemen.

De Nederlandse première van Roméo et Juliette vindt plaats in aanwezigheid van Zijne Majesteit de Koning, op vrijdag 15 april 2016 om 20.00 uur in Nationale Opera & Ballet te Amsterdam.

Bronnen: